Türkiye’de kaçak yapılaşmanın yaygın olduğu bölgelerde devlet tarafından zaman zaman imar affı uygulamaları yapılmaktadır. Bu kapsamda çıkarılan İmar Barışı ile birlikte en çok konuşulan belgelerden biri de yapı kayıt belgesidir. Peki, yapı kayıt belgesi nedir, hangi durumlarda geçerlidir, ne işe yarar? İşte detaylar…

Yapı Kayıt Belgesi Nedir?

Yapı kayıt belgesi; ruhsatsız veya ruhsata aykırı yapılara geçici bir yasal statü kazandıran, 3194 sayılı İmar Kanunu’nun geçici 16. maddesi kapsamında düzenlenen bir belgedir. Bu belge, 2018 yılında yürürlüğe giren İmar Barışı düzenlemesi ile birlikte uygulanmaya başlamıştır.

Amaç:

Yapı kayıt belgesiyle amaçlanan, imar mevzuatına aykırı yapıların kayıt altına alınması ve devletle olan uyuşmazlıkların çözümlenmesidir.

Yapı Kayıt Belgesi Hangi Yapılar İçin Geçerlidir?

Yapı kayıt belgesi yalnızca 31 Aralık 2017 tarihinden önce inşa edilmiş olan ve imar kanununa aykırı durumdaki yapılar için geçerlidir. Bu tarihten sonra inşa edilen kaçak yapılar, belge kapsamına girmez.

Belge alınabilecek yapı türleri:

• Konutlar
• Ticari yapılar (dükkan, iş yeri)
• Sanayi yapıları
• Tarım yapıları
• Apartman ve site yapıları

Yapı Kayıt Belgesi Ne İşe Yarar?

Yapı kayıt belgesi alan yapılar için:

• Yıkım kararı ve para cezaları uygulanmaz.
• Elektrik, su, doğalgaz gibi hizmetlerden faydalanabilir.
• Kat mülkiyetine geçiş imkanı doğar.
• Tapuda cins değişikliği işlemleri yapılabilir.
• Yapının alım-satımı, miras devri gibi işlemleri kolaylaşır.

Not: Bu belge, yapıya imar izni veya yapı ruhsatı kazandırmaz. Sadece geçici hukuki statü sağlar.

Yapı Kayıt Belgesi Nasıl Alınır?

1. Başvuru Yeri

Başvurular e-Devlet üzerinden ya da Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği İl Müdürlükleri aracılığıyla yapılabilir.

2. Gerekli Belgeler

• e-Devlet şifresi
• Yapının tapu bilgileri (varsa)
• Yapının inşa tarihi
• Bağımsız bölüm sayısı, inşaat alanı
• Fotoğraf ve koordinat bilgisi
• Başvuru bedeli dekontu

3. Yapı Kayıt Bedeli

Yapı kayıt belgesi için belirli bir bedel ödenir. Bu bedel:

• Arsa emlak vergi değeri
• Yapının inşaat maliyetinin belirli bir oranı (%3 – %5 arası)

olarak hesaplanır.

Yapı Kayıt Belgesi Başvuru Süresi Ne Zaman Sona Erdi?

İlk başvuru süresi 15 Haziran 2019 tarihinde sona ermiştir. Ancak bazı durumlarda başvuru süresi Cumhurbaşkanı kararı ile uzatılmıştır. Bugün itibariyle yeni bir başvuru alınmamaktadır. Ancak geçmişte alınan belgeler geçerliliğini korumaktadır.

Yapı Kayıt Belgesi Tapu İşlemlerinde Kullanılabilir mi?

Evet. Yapı kayıt belgesi alan yapılar için:

• Kat irtifakı ve kat mülkiyeti işlemleri
• Tapuda cins tashihi (arsa → bina dönüşümü)
• İmar affı kapsamında yapıların miras yoluyla devri

…gibi işlemler yapılabilir.

Ancak: Bu belge yapı ruhsatı yerine geçmez. Belediyeden yapı ruhsatı alınmadan yeni yapılaşma, kat ilavesi gibi işlemler yapılamaz.

Yapı Kayıt Belgesi Geçici mi Kalıcı mı?

Belge geçici bir yasal statü sağlar. Devlet, ileride bu belgelere dayanarak:

• Yapıya ruhsat verebilir
• Yeniden planlama yapılabilir
• Belge iptal edilebilir (yanıltıcı beyanda bulunulmuşsa)

Yapı Kayıt Belgesi İptal Edilebilir mi?

Evet. Başvuru sırasında gerçeğe aykırı beyan verilmişse:

• Belge iptal edilir
• Ödenen bedel iade edilmez
• Kaçak yapı statüsü yeniden doğar
• Yıkım ve ceza süreci başlatılabilir

İmar Planı Olan Yerlerde Geçerliliği

Yapı kayıt belgesi, sadece imar planı olan alanlarda değil, imarsız alanlarda da geçerlidir. Ancak belediyelerin uygulama imar planlarına aykırı yapıların durumuna göre belge sınırlı etki gösterebilir.

---

Sıkça Sorulan Sorular (SSS)

1. Yapı kayıt belgesi imar izni yerine geçer mi?
Hayır. Bu belge sadece mevcut yapının yıkılmasını ve ceza uygulanmasını engeller. İmar izni ile aynı şey değildir.

2. Yapı kayıt belgesi ile tapu alınabilir mi?
Evet, gerekli şartlar sağlanırsa cins değişikliği ve kat mülkiyeti işlemleri yapılabilir.

3. Belge süresiz mi geçerlidir?
Belge, iptal edilmedikçe geçerlidir. Ancak yeniden yapılaşma durumunda yeni ruhsat alınması gerekir.

4. Kaçak katlar için yapı kayıt belgesi geçerli olur mu?
Yalnızca 31 Aralık 2017 tarihinden önce inşa edilmişse geçerli olur. Sonradan eklenen kaçak bölümler için geçerli değildir.

5. Yapı kayıt belgesi ile iskan alınabilir mi?
Hayır. Yapı kayıt belgesi iskan belgesi yerine geçmez.

6. Yapı kayıt belgesiyle ev satılabilir mi?
Evet. Ancak alıcıya, yapının ruhsatsız ve sadece yapı kayıt belgeli olduğu açıkça belirtilmelidir.

---

Sonuç

Yapı kayıt belgesi, imar barışı kapsamında devletle ihtilaflı yapıların kayıt altına alınmasını sağlayan önemli bir düzenlemedir. Özellikle ruhsatsız yapı sahipleri için birçok kolaylık sunar. Ancak bu belge kalıcı bir yapı ruhsatı değildir ve uzun vadede yapılaşma sürecinde dikkatli olunması gerekir. Hukuki riskler taşımamak adına, yapı kayıt belgesi sahibiyseniz mutlaka bir uzman görüşü almanızda fayda vardır.