Uluslararası hukuk, devletler ve uluslararası aktörler arasındaki ilişkileri düzenleyen hukuk dalıdır. Bu hukuk dalının temel amacı, devletlerarası ilişkilerin barışçıl ve hukuki yollarla çözümünü sağlamaktır. Uluslararası ticaretin yaygınlaşması ile birlikte uluslararası tahkim, devletlerarası ve ticari uyuşmazlıkların çözümünde önemli bir alternatif olarak öne çıkmaktadır.

Uluslararası Hukukun Temel İlkeleri

Uluslararası hukuk, devletlerin egemenliği ve eşitliği, kuvvet kullanma yasağı, anlaşmalara sadakat ve barışçıl çözüm yolları gibi temel ilkeler üzerine kuruludur. Uluslararası hukukun kaynakları arasında uluslararası antlaşmalar, uluslararası teamül (örf ve adet) kuralları, genel hukuk ilkeleri ve uluslararası mahkeme kararları bulunmaktadır.

Uluslararası Tahkim Nedir?

Uluslararası tahkim, tarafların aralarındaki uyuşmazlıkları devlet mahkemeleri yerine bağımsız hakem veya hakem heyetleri önünde çözmeye karar verdikleri alternatif uyuşmazlık çözüm yöntemidir. Bu yöntem, özellikle uluslararası ticari sözleşmelerde, yatırım uyuşmazlıklarında ve devletlerarası anlaşmazlıklarda sıklıkla tercih edilir.

Uluslararası Tahkimin Avantajları

Uluslararası tahkimin tercih edilmesindeki başlıca avantajlar şunlardır:

• Tarafsızlık ve Bağımsızlık: Tahkim heyeti, uyuşmazlığa taraf olmayan bağımsız hakemlerden oluşur.
• Hızlı ve Esnek Süreç: Tahkim yargılaması genellikle devlet mahkemelerine kıyasla daha hızlı ve esnektir.
• Uzmanlık: Taraflar, uyuşmazlığın niteliğine göre uzman hakemler seçebilir.
• Gizlilik: Tahkim süreçleri genellikle kamuya kapalıdır ve gizlilik ilkesine tabidir.
• Uluslararası Tanıma ve Tenfiz: Tahkim kararları, New York Sözleşmesi kapsamında birçok ülkede kolayca tanınır ve icra edilir.

Uluslararası Tahkim Türleri

Uluslararası tahkim iki ana kategoriye ayrılır:

• Ticari Tahkim: Özel şirketler arasındaki ticari uyuşmazlıkların çözümünde tercih edilir. Bu tür uyuşmazlıklar genellikle ICC (Uluslararası Ticaret Odası), LCIA, ISTAC gibi tahkim merkezleri aracılığıyla çözülür.
• Yatırım Tahkimi: Devletlerle yabancı yatırımcılar arasındaki uyuşmazlıklarda kullanılır. ICSID (Uluslararası Yatırım Anlaşmazlıkları Çözüm Merkezi) bu tür uyuşmazlıklarda önemli bir merkezdir.

Uluslararası Tahkim Süreci Nasıl İşler?

Uluslararası tahkim süreci genel olarak aşağıdaki aşamalardan oluşur:

1. Tahkim Anlaşmasının Yapılması: Taraflar, sözleşmelerinde veya ayrı bir anlaşmada tahkim yolunu kararlaştırırlar.
2. Hakemlerin Seçimi: Taraflarca belirlenen hakem veya hakem heyeti oluşturulur.
3. Uyuşmazlığın İncelenmesi ve Duruşmalar: Taraflar iddialarını, savunmalarını ve delillerini sunarlar. Hakem heyeti, gerektiğinde sözlü duruşmalar düzenleyebilir.
4. Tahkim Kararının Verilmesi: Hakem heyeti, uyuşmazlık hakkında nihai ve bağlayıcı bir karar verir.
5. Kararın Tanıma ve Tenfizi: Karar, taraflarca uygulanmadığı takdirde, ilgili devlet mahkemeleri aracılığıyla tanınır ve icra edilir.

Türkiye’de Uluslararası Tahkim ve Yasal Düzenlemeler

Türkiye’de uluslararası tahkim, 4686 sayılı Milletlerarası Tahkim Kanunu ile düzenlenmektedir. Türkiye ayrıca, New York Sözleşmesi’ne taraf olduğundan, yabancı tahkim kararlarının Türkiye’de tanınması ve tenfizi mümkündür.

Türkiye’de uluslararası tahkim merkezleri arasında İstanbul Tahkim Merkezi (ISTAC) öne çıkmakta ve hem yerli hem yabancı yatırımcılar tarafından sıklıkla tercih edilmektedir.

Tahkim Anlaşmasının Geçerlilik Şartları

Uluslararası tahkim anlaşmasının geçerli olması için belirli şartların sağlanması gereklidir:

• Anlaşmanın yazılı olması,
• Tahkime konu uyuşmazlığın açıkça belirtilmesi,
• Tarafların tahkim iradesinin açıkça ortaya konulması şarttır.

Geçerli bir tahkim anlaşması bulunmadığı takdirde, uyuşmazlık devlet mahkemelerinde görülür.

Uluslararası Tahkime Konu Olabilecek Uyuşmazlıklar

Uluslararası tahkime konu olabilecek uyuşmazlıklar geniş bir alanı kapsar. Bunlar arasında;

• Uluslararası ticari sözleşmelerden kaynaklanan ihtilaflar,
• Uluslararası yatırım anlaşmazlıkları,
• İnşaat projeleriyle ilgili uyuşmazlıklar,
• Enerji ve altyapı projelerine ilişkin uyuşmazlıklar bulunmaktadır.

Uluslararası Tahkim Kararlarının İptali ve Tenfizi

Tahkim kararlarının iptali veya tenfizi (uygulanması) için belirli hukuki prosedürler söz konusudur. Kararların iptali ancak sınırlı sebeplerle mümkündür ve genellikle kararın usulüne aykırılığı veya tahkim anlaşmasının geçersizliği gibi nedenlere dayanır.

Kararların tenfizi, taraf devletlerin mahkemeleri tarafından New York Sözleşmesi ve ilgili ulusal yasalar çerçevesinde gerçekleştirilir.

---

Sık Sorulan Sorular (SSS)

1. Uluslararası tahkim nedir?
   Tarafların anlaşmazlıklarını devlet mahkemeleri yerine bağımsız hakemler aracılığıyla çözdüğü uyuşmazlık çözüm yöntemidir.
2. Uluslararası tahkim kararları bağlayıcı mıdır?
   Evet, verilen tahkim kararları taraflar için bağlayıcıdır ve mahkeme kararı gibi uygulanabilir.
3. Tahkim süreci ne kadar sürer?
   Uyuşmazlığın niteliğine bağlı olarak ortalama 6 ila 18 ay arasında sonuçlanabilir.
4. Türkiye’de uluslararası tahkim yasal mı?
   Evet, Türkiye’de Milletlerarası Tahkim Kanunu kapsamında yasal olarak tanınmaktadır.
5. Tahkim kararına itiraz edilebilir mi?
   Tahkim kararına itiraz sınırlı durumlarda, genellikle usul ihlalleri ve anlaşmanın geçersizliği nedeniyle yapılabilir.
6. Tahkim kararı uygulanmazsa ne olur?
   Taraflar, kararı uygulamayan tarafa karşı devlet mahkemelerinde tenfiz davası açabilir.
7. Tahkim sürecinde hakemler nasıl belirlenir?
   Taraflar tarafından seçilir veya tarafların anlaşamadığı durumlarda tahkim merkezleri hakem atayabilir.
8. Tahkim neden devlet mahkemelerine tercih edilir?
   Hızlı, esnek, tarafsız, gizli ve uzmanlık odaklı bir çözüm sunduğu için tercih edilir.
9. Tahkim anlaşması yapılmadan tahkime başvurulabilir mi?
   Hayır, tahkim anlaşması bulunmadan tahkime başvurulamaz.
10. Türkiye’de hangi tahkim merkezi tercih edilmektedir?
    Türkiye’de İstanbul Tahkim Merkezi (ISTAC) sıklıkla tercih edilir.