📌 Giriş
İş hayatında işveren ve çalışan arasındaki ilişkilerin düzenlenmesi, iş sözleşmeleri ile sağlanır. İş sözleşmeleri, hem işçinin haklarını güvence altına alır hem de işverenin yükümlülüklerini belirler. 4857 sayılı İş Kanunu ve ilgili mevzuatlar, iş sözleşmelerinin çerçevesini çizer ve işçi haklarını koruma altına alır.
📌 Bu makalede, iş sözleşmelerinin hukuki dayanakları, türleri, işveren ve çalışanın hakları, iş sözleşmesinin feshi süreci ve işçi hakları ihlallerinde hukuki yollar ele alınacaktır.
📌 İş Sözleşmesi Nedir? Hukuki Dayanakları
📌 İş sözleşmesi, bir çalışanın belirli bir ücret karşılığında iş görmeyi, işverenin de bu işi kabul edip ücret ödemeyi taahhüt ettiği yazılı veya sözlü anlaşmadır.
✔ 4857 sayılı İş Kanunu, iş sözleşmelerinin temel hukuki çerçevesini belirler.
✔ 6098 sayılı Türk Borçlar Kanunu, işçi ve işveren arasındaki borç ilişkilerini düzenler.
✔ 1475 sayılı İş Kanunu’nun 14. maddesi, kıdem tazminatı hakkını düzenler.
📌 Önemli Not: Süresi bir yıl ve daha uzun olan iş sözleşmelerinin yazılı olması zorunludur.
📌 İş Sözleşmesi Türleri ve Farkları
📌 İş sözleşmeleri, işin süresi, çalışma şekli ve belirli şartlara göre farklı kategorilere ayrılır.
| Sözleşme Türü | Açıklama |
|---|---|
| Belirli Süreli İş Sözleşmesi | Belli bir zaman dilimi için yapılan sözleşmelerdir. Süre bitince sona erer. |
| Belirsiz Süreli İş Sözleşmesi | Süresi belli olmayan iş ilişkileri için kullanılır. |
| Tam Zamanlı İş Sözleşmesi | İşçi haftalık en fazla 45 saat çalışır ve tam maaş alır. |
| Kısmi Süreli İş Sözleşmesi (Part-Time) | Çalışma süresi tam zamanlı işçiden daha azdır, ücreti buna göre belirlenir. |
| Deneme Süreli İş Sözleşmesi | En fazla 2 ay sürebilen ve işçinin uygun olup olmadığını değerlendirmek için yapılan sözleşmedir. |
| Çağrı Üzerine Çalışma Sözleşmesi | İşverenin ihtiyaç duyduğu zamanlarda işçinin çağrılarak çalıştırılmasıdır. |
| Mevsimlik İş Sözleşmesi | Belirli bir mevsimde yapılan işler için uygulanan sözleşmelerdir. |
📌 Örnek: Bir şirket, büyük bir inşaat projesi için belirli süreli iş sözleşmesi yapabilirken, uzun vadeli bir çalışanı için belirsiz süreli iş sözleşmesi imzalayabilir.
📌 Önemli Not: İş sözleşmesinin türü, işçinin hakları ve işten ayrılma sürecini doğrudan etkiler.
📌 İşveren ve Çalışanın Hakları ve Yükümlülükleri
📌 İş sözleşmesi, hem işverenin hem de çalışanın karşılıklı haklarını ve sorumluluklarını belirler.
1️⃣ Çalışanın Hakları
✔ Ücret Alma Hakkı: Çalışan, yaptığı iş karşılığında zamanında ve eksiksiz maaş almalıdır.
✔ Çalışma Saatleri: Haftalık çalışma süresi 45 saati geçemez. Fazla mesaiye rıza gösterirse ek ücret almalıdır.
✔ Tatil ve İzin Hakları: Çalışan, yıllık ücretli izin, hafta tatili, resmi tatiller ve doğum izni gibi haklara sahiptir.
✔ İş Güvencesi: Haksız fesih veya işyerinde mobbing gibi durumlara karşı korunmalıdır.
✔ İş Sağlığı ve Güvenliği: İşveren, işçiye sağlıklı ve güvenli bir çalışma ortamı sunmalıdır.
2️⃣ İşverenin Hakları ve Yükümlülükleri
✔ Çalışanlardan Verimli Çalışma Bekleme Hakkı: İşveren, çalışanların işlerini en iyi şekilde yapmalarını talep edebilir.
✔ İş Disiplini Sağlama Yetkisi: İşveren, şirket kurallarına uyulmasını sağlayabilir.
✔ Ücret ve Sosyal Hakları Ödeme Yükümlülüğü: İşveren, işçinin maaşını zamanında ve eksiksiz ödemelidir.
✔ Sigorta Bildirimi Yapma Yükümlülüğü: İşveren, çalışanın sigorta girişini yapmak zorundadır.
✔ İş Sağlığı ve Güvenliği Tedbirlerini Alma Yükümlülüğü: İşveren, çalışanlarını iş kazalarına karşı korumalıdır.
📌 Örnek: Bir işveren, işçisinin sigortasını yatırmazsa, çalışan iş mahkemesine başvurarak sigorta hakkını talep edebilir.
📌 Önemli Not: İşveren ve çalışan arasında doğabilecek ihtilaflar, iş sözleşmesi hükümleri çerçevesinde değerlendirilmelidir.
📌 İş Sözleşmesinin Feshi ve Dikkat Edilmesi Gerekenler
📌 İş sözleşmesinin feshi, belirli hukuki kurallara tabi olup, keyfi olarak yapılamaz.
✔ 1️⃣ İşçinin Kendi İsteğiyle Feshi (İstifa): Çalışan, iş sözleşmesini belirli bir süre öncesinde bildirim yaparak sona erdirebilir.
✔ 2️⃣ İşverenin Haklı Nedenle Feshi: İşçi, işyerinde ahlak ve iyi niyet kurallarına aykırı davranışlar sergilerse işveren haklı fesih yapabilir.
✔ 3️⃣ Haksız Fesih: İşveren, haklı bir sebep göstermeden işçiyi işten çıkarırsa, çalışan ihbar ve kıdem tazminatı talep edebilir.
📌 Örnek: Bir çalışan maaşını zamanında alamıyorsa, haklı fesih yaparak kıdem tazminatı talep edebilir.
📌 Önemli Not: İşten çıkarılan işçi, 30 gün içinde işe iade davası açabilir.
📌 İşçi Hakları İhlalleri Durumunda Hukuki Başvuru Yolları
📌 İşçi hakları ihlal edilirse, çalışan hukuki yollarla hakkını arayabilir.
✔ 1️⃣ Arabuluculuk Süreci: İşçi, önce zorunlu arabuluculuk başvurusunda bulunmalıdır.
✔ 2️⃣ İş Mahkemesinde Dava Açma: İşçi, tazminat ve işe iade davası açabilir.
✔ 3️⃣ SGK’ya Şikayet: Sigortasız çalıştırılan işçi, Sosyal Güvenlik Kurumu’na şikayette bulunabilir.
✔ 4️⃣ Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı’na Başvuru: İşçi, iş sağlığı ve güvenliği ihlali durumunda bakanlığa başvurabilir.
📌 Örnek: Fazla mesai ücreti ödenmeyen bir işçi, iş mahkemesine başvurarak alacaklarını talep edebilir.
📌 Önemli Not: İşçi hakları ihlallerinde, süresi içinde hukuki yollara başvurmak önemlidir.
Bir yanıt yazın