Türkiye, deprem riski yüksek bir coğrafyada yer alması nedeniyle yapı güvenliği konusunda oldukça hassas bir mevzuata sahiptir. Özellikle 6306 sayılı Afet Riski Altındaki Alanların Dönüştürülmesi Hakkında Kanun kapsamında karot örneği alınması ve buna dayalı olarak riskli yapı tespiti, kentsel dönüşüm süreçlerinin temelini oluşturmaktadır.
Bu yazımızda, karot numunesi nedir, nasıl alınır, hangi kurumlar bu işlemi yapar, alınan örneklerin hukuki geçerliliği ve riskli yapı tespit sürecindeki yeri detaylı şekilde ele alınacaktır.
Karot Örneği Nedir?
Karot, betonarme yapıların dayanıklılığını belirlemek amacıyla, özel cihazlar kullanılarak beton elemanlardan silindirik parçaların çıkarılması işlemidir. Bu işlem, binanın mevcut durumunun anlaşılması ve özellikle yapının beton kalitesinin ölçülmesi için kullanılır.
Karot Numunesi Nereden Alınır?
Karot örneği genellikle şu noktalardan alınır:
- Kolonlar
- Kirişler
- Döşeme yüzeyleri
Karot alımı işlemi teknik uzmanlık gerektirir ve Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı tarafından yetkilendirilmiş lisanslı kurum ve kuruluşlar tarafından yapılmalıdır.
Riskli Yapı Tespiti Nedir?
6306 sayılı Kanun kapsamında riskli yapı, yıkılma veya ağır hasar görme ihtimali yüksek olan yapı olarak tanımlanır. Karot testi, riskli yapı tespitinde kullanılan teknik analizlerden biridir.
Riskli yapı tespiti aşağıdaki kriterlere göre yapılır:
- Beton dayanımı (karot ile ölçülür)
- Demir donatı durumu (röntgen cihazları ile)
- Yapının genel taşıyıcı sistem özellikleri
- Zemin durumu ve yapının oturma düzeni
Karot Örneği Alma Süreci
1. Başvuru Aşaması
Riskli yapı tespiti için maliklerden herhangi biri veya birden fazlası, lisanslı firmalara başvurarak süreci başlatabilir. Bazı durumlarda, belediye ya da bakanlık resen tespitte bulunabilir.
2. Ön İnceleme
Uzman ekip, binayı yerinde inceler. Kolon yerleri, yapı taşıyıcı sistemi ve karot alınacak noktalar belirlenir.
3. Karot Alımı ve Laboratuvar Analizi
Karotlar alınır, ilgili laboratuvara gönderilir ve TS EN 12504-1 standardına uygun şekilde beton basınç dayanımı test edilir.
4. Raporlama ve Değerlendirme
Lisanslı firma, elde edilen verileri analiz ederek yapının riskli olup olmadığını belirleyen raporu hazırlar. Bu rapor e-Devlet sistemi üzerinden Bakanlığa sunulur.
Riskli Yapı Raporunun Hukuki Sonuçları
Yapının riskli olduğuna karar verilirse:
- Karar tapuya şerh edilir,
- Bina maliklerine yazılı olarak tebliğ edilir,
- 60 gün içinde yapının yıktırılması istenir.
Bu karara karşı maliklerin hukuki itiraz hakkı vardır.
Karot Sonuçlarına İtiraz Edilebilir mi?
Evet. Malikler, karot alımının usule uygun yapılmadığını, yanlış numune alındığını ya da testlerin hatalı yapıldığını iddia ederek rapora itiraz edebilir. İtiraz süreci şu şekilde işler:
- Tebligat tarihinden itibaren 15 gün içinde itiraz komisyonuna başvuru yapılır.
- Komisyon, teknik açıdan yeniden değerlendirme yapabilir.
- Gerekirse yeni karot alımı yapılır.
Riskli Yapı Tespitine Dava Açma Hakkı
Riskli yapı tespitinin iptali için idare mahkemesinde dava açılabilir.
- Süre: Tebligat tarihinden itibaren 30 gün
- Dava dilekçesinde karot sonuçlarının geçersizliği, prosedür hataları veya yapının fiili durumu detaylı şekilde belirtilmelidir.
Maliklerin Ortak Karar Alma Süreci
Riskli yapı kararı kesinleşirse, maliklerin 2/3 çoğunlukla kentsel dönüşüm kararı alması gerekir. Aksi halde, Çevre ve Şehircilik Bakanlığı süreçleri re’sen yürütür.
Yıkım ve Yeniden Yapım Süreci
Riskli yapı tespiti sonrası süreç:
- Yıkım kararı alınır,
- Malikler dönüşüm için müteahhit firma ile anlaşır,
- Yeni yapı ruhsatı alınarak inşa süreci başlatılır.
Bu süreçlerde devlet kira yardımı, faiz destekli kredi gibi teşviklerle destek sunar.
Karot Alımında Dikkat Edilmesi Gereken Hukuki Hususlar
- Yapıya zarar verilmemesi gerekir. Aksi halde malikler tazminat talebinde bulunabilir.
- Alınan karotların uygun şekilde analiz edilmesi gerekir. Teknik hatalar idare mahkemesi nezdinde iptal gerekçesi olabilir.
- Karot alma işlemi yetkili mühendislik firmaları tarafından yapılmalıdır. Aksi takdirde rapor geçersiz sayılır.
Sıkça Sorulan Sorular
1. Karot örneği almak için maliklerin onayı gerekli midir?
Hayır. Maliklerden biri başvursa yeterlidir. İdare de re’sen işlem yapabilir.
2. Karot alma işleminde yapı zarar görür mü?
Doğru teknikle yapılırsa ciddi bir zarar oluşmaz. Ancak hatalı alım yapı elemanlarını zayıflatabilir.
3. Riskli yapı raporu iptal edilirse ne olur?
Yıkım süreci durur. Tapuya şerh kaldırılır. Yeniden değerlendirme yapılabilir.
4. Tek başıma riskli yapı tespiti başlatabilir miyim?
Evet. Tek bir malik bile lisanslı kuruma başvuruda bulunabilir.
5. Tüm bina için kaç karot alınır?
Binanın büyüklüğüne göre değişir. Genelde her katta birkaç noktadan alınır.
6. İtiraz komisyonu kararı ne kadar sürede sonuçlanır?
Genellikle 30 ila 60 gün içinde sonuçlanır. Ancak bu süre uzayabilir.
Sonuç ve Değerlendirme
Karot örneği alınması ve buna dayalı riskli yapı tespiti, deprem riski altındaki binaların güvenli hale getirilmesi için en temel bilimsel ve hukuki adımdır. Bu sürecin doğru yürütülmesi, hem vatandaşların can güvenliği hem de mülkiyet haklarının korunması açısından büyük önem taşır.
Karot testi süreci teknik bir işlem olmakla birlikte, ortaya çıkan raporlar ciddi hukuki sonuçlar doğurur. Bu nedenle malikler, süreci dikkatle takip etmeli, gerektiğinde itiraz mekanizmalarını işletmeli ve mümkünse uzman bir avukattan destek almalıdır.
Bir yanıt yazın