Giriş
Taşınmaz malvarlıklarının kullanımı, geliri ve tasarrufu üzerine farklı haklar tanınabilir. Bu haklardan biri de Türk Medeni Kanunu kapsamında düzenlenen intifa hakkıdır. İntifa hakkı, bir başkasına ait mal üzerinde, o malı kullanma ve ondan yararlanma yetkisi sağlayan güçlü fakat mülkiyet devri içermeyen bir aynî haktır. Genellikle miras, bağış, yaşlılık güvencesi ve yatırım ilişkilerinde tercih edilir.
Bu yazıda intifa hakkının hukuki tanımını, türlerini, nasıl kurulacağını, sona erme hallerini ve tarafların hak ve yükümlülüklerini tüm yönleriyle inceleyeceğiz.
İntifa Hakkı Nedir?
İntifa hakkı, Türk Medeni Kanunu’nun 794 ve devamı maddelerinde düzenlenen, bir başkasına ait maldan tam olarak yararlanma ve kullanma hakkı veren sınırlı aynî bir haktır. İntifa hakkı sahibine malın mülkiyetini değil, maldan yararlanma yetkisini verir.
Temel Özellikleri:
- Malın sahibi değişmez.
- İntifa hakkı sahibine gelir ve kullanım hakkı tanır.
- Sınırlı aynî hak türündendir.
- Genellikle kişiye bağlı ve devredilemez niteliktedir.
İntifa Hakkı Hangi Mal Varlıkları Üzerinde Kurulabilir?
İntifa hakkı hem taşınmazlar hem de taşınır mallar üzerinde kurulabilir:
- Konutlar, arsa ve tarım arazileri
- Araçlar, makineler
- Hisse senetleri, banka hesapları
- Ticarî işletmeler
İntifa Hakkının Kurulması
İntifa hakkı kurulabilmesi için iki temel unsur gereklidir:
- Resmi Sözleşme veya Vasiyetname
- Noter huzurunda düzenlenen bağış sözleşmesi veya vasiyetname ile kurulabilir.
- Tapuya Şerh Verilmesi (Taşınmazlarda)
- Tapu sicil müdürlüğünde intifa hakkı şerhi düşülmelidir.
İntifa Hakkının Süresi
1. Gerçek Kişilerde:
- Genellikle intifa hakkı sahibinin ömrü ile sınırlıdır.
- Kişinin ölümüyle intifa hakkı sona erer.
2. Tüzel Kişilerde:
- En fazla 100 yıl süre ile sınırlıdır.
İntifa Hakkı Sahibi ile Malikin Hak ve Yükümlülükleri
| Konu | Malik | İntifa Hakkı Sahibi |
|---|---|---|
| Mülkiyet | Evet | Hayır |
| Kullanma | Hayır (istisna hariç) | Evet |
| Gelirden yararlanma | Hayır | Evet |
| Malı satma hakkı | Evet (intifa hakkıyla birlikte) | Hayır |
| Masraflardan sorumluluk | Büyük onarımlar | Küçük onarımlar, bakım, vergi |
İntifa Hakkının Sona Erme Nedenleri
- İntifa hakkı sahibinin ölümü
- Sürenin dolması
- Malın yok olması (örneğin bina yıkılırsa)
- Tarafların anlaşması
- Mahkeme kararı
- Hakkın terki (feragat)
İntifa hakkı sona erdiğinde, bu durumun tapu müdürlüğüne bildirilmesi ve tapu kayıtlarından silinmesi gerekir.
İntifa Hakkının Kira ve Satışa Etkisi
- Kiraya verme: İntifa hakkı sahibi taşınmazı üçüncü kişilere kiralayabilir.
- Satış: Malik taşınmazı satabilir ancak intifa hakkı satıştan etkilenmez, intifa hakkı yeni malik için de bağlayıcıdır.
İntifa Hakkı ile Sükna (Oturma) Hakkı Arasındaki Fark
| Özellik | İntifa Hakkı | Sükna Hakkı |
|---|---|---|
| Kullanım Hakkı | Tüm maldan yararlanma | Sadece oturma |
| Gelirden Faydalanma | Evet | Hayır |
| Devri | Hayır | Hayır |
| Tapuya Şerh Gerekir mi? | Evet | Evet |
Sık Sorulan Sorular (SSS)
1. İntifa hakkı sahibinin ölümüyle ne olur?
Hakkı sona erer ve mal sahibi tam mülkiyet hakkını geri alır.
2. Malik, intifa hakkı sahibini evden çıkarabilir mi?
Hayır. İntifa hakkı süresince malik müdahalede bulunamaz.
3. İntifa hakkı miras bırakılabilir mi?
Hayır. Kişiye bağlı bir haktır, ölümle sona erer.
4. Taşınmaz satılırsa intifa hakkı düşer mi?
Hayır. Satış yeni malik için de intifa hakkı yükümlülüğü oluşturur.
5. İntifa hakkı iptal edilebilir mi?
Taraflar anlaşarak ya da mahkeme kararıyla intifa hakkını kaldırabilir.
6. Vergi yükümlülüğü kimdedir?
İntifa hakkı sahibi, taşınmazın emlak vergisinden sorumludur.
Sonuç
İntifa hakkı, mülkiyetin devri olmaksızın bir taşınmazdan veya taşınırdan yararlanma imkânı tanıyan önemli bir aynî haktır. Özellikle aile içi mal varlığı düzenlemelerinde, yaşlılık döneminde güvence sağlama amacıyla ya da gelir sağlamak için sıkça başvurulan bu hak, hem mal sahibini hem de hak sahibini hukuken güvence altına alır. Ancak intifa hakkının kurulması ve sona erdirilmesi aşamalarında uzman bir hukukçudan destek almak, ileride yaşanabilecek ihtilafları önleyecektir.
Konuya ilişkin daha detaylı bilgiye buradan ulaşabilirsiniz.
Bir yanıt yazın