Türkiye’de, devlet büyüklerine hakaret suçları hukuk sisteminde özel bir yer tutmaktadır. Cumhurbaşkanına hakaret suçu, Türk Ceza Kanunu’nun (TCK) 299. maddesi kapsamında düzenlenmiş olup, genel hakaret suçundan ayrı bir suç tipi olarak ele alınmaktadır.
Bu makalede, Cumhurbaşkanına hakaret suçunun unsurları, cezaları, yargılama süreci ve ifade özgürlüğü ile ilişkisi detaylı bir şekilde incelenecektir.
1. Cumhurbaşkanına Hakaret Suçu Nedir? (TCK 299)
Türk Ceza Kanunu’nun 299. maddesi, Cumhurbaşkanına hakaret suçunu şu şekilde düzenlemektedir:
TCK Madde 299:
“(1) Cumhurbaşkanına hakaret eden kişi, bir yıldan dört yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılır.
(2) Suç, alenen işlenmişse ceza altıda bir oranında artırılır.
(3) Bu suçtan dolayı soruşturma ve kovuşturma yapılması, Adalet Bakanı’nın iznine bağlıdır.”
Bu düzenlemeye göre, Cumhurbaşkanına yönelik hakaret fiilleri, genel hakaret suçundan daha ağır bir şekilde cezalandırılmaktadır.
2. Cumhurbaşkanına Hakaret Suçunun Unsurları
Cumhurbaşkanına hakaret suçunun oluşabilmesi için şu unsurların gerçekleşmesi gerekir:
2.1. Fail ve Mağdur
- Fail: Bu suçu herkes işleyebilir (vatandaş, gazeteci, siyasetçi, sosyal medya kullanıcısı vb.).
- Mağdur: Suçun mağduru yalnızca görevdeki Cumhurbaşkanı olabilir. Önceki Cumhurbaşkanları bu suçun kapsamına girmez.
2.2. Hakaret İçeren Fiil
- Cumhurbaşkanına yönelik küçük düşürücü, aşağılayıcı veya onur kırıcı söz ve ifadeler bu suçu oluşturur.
- Eleştiri ve hakaret arasındaki çizgi mahkeme tarafından değerlendirilir.
2.3. Suçun Alenen İşlenmesi
- Hakaret birden fazla kişi önünde veya sosyal medya gibi kamuya açık alanlarda işlendiğinde, ceza %16 oranında artırılır.
3. Cumhurbaşkanına Hakaret Suçunun Cezası
Cumhurbaşkanına hakaret suçunun cezası 1 yıldan 4 yıla kadar hapis cezasıdır.
Cezalandırmada şu durumlar dikkate alınır:
✔ Alenen işlenmişse → Ceza altıda bir oranında artırılır.
✔ İndirim nedenleri varsa → Ceza ertelenebilir veya adli para cezasına çevrilebilir.
✔ Suç, basın ve yayın yoluyla işlenmişse → Mahkemeler daha ağır değerlendirme yapabilir.
Örnekler:
- Bir kişi sosyal medyada Cumhurbaşkanına hakaret ederse, cezanın artırılması söz konusu olur.
- Küçük bir grup içinde söylenen sözler ise daha hafif değerlendirilir.
4. Cumhurbaşkanına Hakaret Suçunda Yargılama Süreci
Cumhurbaşkanına hakaret suçu, şikâyete bağlı bir suç değildir. Savcılıklar, ihbar veya resen tespit yoluyla soruşturma başlatabilir.
Konuya ilişkin daha detaylı bilgiye buradan ulaşabilirsiniz.
Yargılama süreci şu şekildedir:
4.1. Adalet Bakanlığı’nın İzni
Bu suçtan dolayı yargılama yapılabilmesi için, Adalet Bakanlığı’nın izni gereklidir. Bakanlık izin vermezse, dava açılamaz.
4.2. Soruşturma ve Kovuşturma
- Savcılık soruşturma başlatır ve şüphelinin ifadesini alır.
- Deliller incelenerek dava açılıp açılmayacağına karar verilir.
- Dava açılırsa, Asliye Ceza Mahkemesi yetkilidir.
5. Cumhurbaşkanına Hakaret ile İfade Özgürlüğü Arasındaki İlişki
Cumhurbaşkanına hakaret suçu, ifade özgürlüğü kapsamında en çok tartışılan konular arasındadır.
- Anayasa Madde 26, herkesin düşüncelerini özgürce ifade edebileceğini belirtmektedir.
- Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi (AİHM) kararlarına göre, siyasi liderlere karşı daha sert eleştiriler kabul edilebilir.
- Ancak, hakaret ve eleştiri arasındaki fark mahkemeler tarafından değerlendirilmelidir.
AİHM ve Anayasa Mahkemesi (AYM), ifade özgürlüğünün ihlal edilmemesi gerektiğini vurgulamaktadır.
6. Cumhurbaşkanına Hakaret Suçuna İlişkin Güncel Kararlar ve Örnekler
Cumhurbaşkanına hakaret suçuna ilişkin önemli yargı kararları şunlardır:
📌 Anayasa Mahkemesi’nin 2021 tarihli kararı
- Hakaret nedeniyle ceza alan bir kişinin ifade özgürlüğünün ihlal edildiğine karar verilmiştir.
📌 Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi’nin Türkiye aleyhine verdiği kararlar
- AİHM, Türkiye’nin Cumhurbaşkanına hakaret davalarında orantısız ceza uyguladığını belirtmiştir.
📌 Sosyal medya paylaşımlarına ilişkin mahkeme kararları
- Son yıllarda Twitter ve Facebook gibi sosyal medya platformlarında yapılan paylaşımlar nedeniyle birçok kişi hakkında dava açılmıştır.
7. Cumhurbaşkanına Hakaret Suçunda Savunma Yöntemleri
Bu suçtan yargılanan kişilerin kendilerini savunma yolları şunlardır:
✔ Sözlerin eleştiri niteliğinde olduğunu kanıtlamak
✔ Maksadın hakaret olmadığını göstermek
✔ AİHM ve AYM kararlarına dayanarak ifade özgürlüğünü savunmak
✔ Suçun unsurlarının oluşmadığını iddia etmek
Mahkemeler, bu tür davalarda Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi (AİHM) kararlarını dikkate almak zorundadır.
Sonuç
Cumhurbaşkanına hakaret suçu, Türk Ceza Kanunu’nun 299. maddesinde düzenlenen özel bir suçtur. Bu suçtan dolayı 1 ila 4 yıl arasında hapis cezası öngörülmektedir ve kamuya açık bir alanda işlenmişse ceza artırılmaktadır.
Ancak, ifade özgürlüğü ile ceza dengesinin sağlanması gerektiği konusunda hukuki tartışmalar devam etmektedir. Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi (AİHM) ve Anayasa Mahkemesi (AYM) kararları, bu suçun değerlendirilmesinde önemli bir rehber niteliğindedir.
Cumhurbaşkanına hakaret suçlamasıyla karşı karşıya kalan bireylerin, hukuki danışmanlık alarak savunmalarını dikkatli bir şekilde hazırlamaları önemlidir.
Bir yanıt yazın